🐋
Kit savdosi

Grafik asoslari: narx, vaqt va hajmni o‘qish

Agar orientatsiya qismida siz allaqachon ehtimollik, psixologiya va tizim bo‘yicha umumiy tasavvurga ega bo‘lgan bo‘lsangiz,
endi navbat real grafiklarni ko‘rib, bozorni o‘qishni o‘rganishga keladi.

Ushbu bo‘limning maqsadi —
“grafik qanday tilda gapirayotganini, muhim noto‘g‘ri talqinlarsiz tushunish”dir.

Bu yerda e’tibor hali “faqat shu bilim bilan darhol foyda olish”da emas,
balki “grafikni shunday darajada o‘qishki, keyingi strategiyalar mantiqan tushunarli bo‘lishi”dadir.

Ushbu bo‘lim nimalarni o‘z ichiga oladi?

/trading/chart-basics bo‘limi quyidagi sahifalardan iborat:

Ushbu asosiy sahifada avval bu barcha sahifalarni birlashtiruvchi yadro fikrlar tizimini belgilab olamiz.

Nega grafikni shunchaki “texnika” emas, balki “til” sifatida ko‘rish kerak?

Ko‘p treyderlar grafikni o‘rganishni quyidagi savollar bilan boshlaydi:

  • “Qaysi pattern chiqqanda narx albatta ko‘tariladi?”
  • “Qaysi indikatorning winrate’i eng yuqori?”

Amalda hammasini “grafik = signal” sifatida ko‘rsak,
bozor sharoiti biroz o‘zgarganda ham tizimga bo‘lgan ishonch juda tez buziladi.

Ed Seykota aytganidek:

“Bozor sening umid yoki qo‘rquving bilan gapirmaydi,
u o‘z tilida gapiradi.”

Shuning uchun ushbu asosiy bo‘limning maqsadi
“ana shu pattern chiqsa, albatta ko‘tariladi/tushadi” deb yodlash emas,
balki quyidagilarni tushunishdir:

“Agar grafikda mana bunday shakl paydo bo‘lgan bo‘lsa, demak fon’da ma’lum turdagi kuchlar kurashi yuz bergan.”

Grafikning uch asosiy o‘qi: narx, vaqt va hajm

Aslida har qanday grafik quyidagi uch o‘qning kombinatsiyasidir:

  1. Narx (Price)
  2. Vaqt / timeframe (Time / Timeframe)
  3. Hajm (Volume)

Agar biz ushbu uch o‘qni to‘g‘ri o‘qiy olsak,
ko‘pchilik indikator va patternlar faqat “qo‘shimcha izoh”ga aylanadi.

Har bir sahifaning shu o‘qlar bilan bog‘liqligi:

  • candles → narx + vaqt
  • orderbook-tape → narx + hajm va bitimlarning mikrostrukturası
  • timeframes → vaqt o‘qini qanday bo‘lib, qanday ko‘rishimiz
  • volume → narx harakatining orqasidagi energiya
  • s-r → o‘tmishda bozor eng kuchli reaksiya bergan narx zonalari
  • swing-vs-correction → narx va vaqt kombinatsiyasi orqali trend va correction’ni ajratish
  • golden-cross / death-cross → harakatlanuvchi o‘rtachalar, ya’ni “vaqt davomida o‘rtacha narx”

Ushbu sahifada har bir elementni bitta asosiy jumla bilan jamlaymiz.

1. Shamchalar: har bir shamcha — “shu davrdagi savdo dialogining qisqa xulosasi”

Bitta shamcha to‘rt narxdan iborat:

  • Open (ochilish narxi)
  • High (eng yuqori narx)
  • Low (eng past narx)
  • Close (yopilish narxi)

Bu to‘rt narx birlashib, bitta shamcha hosil qiladi.
Tana va soyalar uzunligiga qarab taxminan shuni baholaymiz:

  • Qaysi tomon ustun bo‘lgan (buyer’lar yoki seller’lar)
  • Kurash qanchalik keskin bo‘lgan (volatillik)
  • Qaysi zonada kuchli rad etish yoki qo‘llab-quvvatlash bo‘lgan

Batafsil tushuntirish va misollar
/trading/chart-basics/candles
sahifasida bo‘ladi.
Bu yerda esa bitta jumla kifoya:

“Har bir shamcha shu vaqt oralig‘idagi bozor kuchlari kurashining siqilgan xulosasidir.”

2. Orderbook va tape: grafik ortidagi order oqimining “skeleti”

Grafik — bu faqat narxning o‘tmishdagi harakatidan qolgan vizual iz.
Bu izni real orderlar yaratadi,
ularni eng to‘g‘ridan-to‘g‘ri ko‘radigan joyimiz — orderbook va tape (time & sales) oynasidir.

  • Orderbook

    • Har narx darajasida qancha limit order turgani
    • Qaysi zonalarda likvidlik to‘plangani

  • Tape (time & sales)

    • Qaysi tomon orderbook’dagi orderlarni agressiv “yeyayotgan”
    • Bitimlar tezligi va ritmi qanday o‘zgarayotgani

Ikki manzara birga tushunilganda,
grafikda shuni ko‘ra boshlaymiz:
“nega aynan mana bu shamcha shu joyda to‘xtadi?”

Faqat grafikni ko‘rsak, ko‘p harakatlar “birdaniga paydo bo‘lgandek” tuyuladi;
orderbook va tape bilan birga qaralganda esa ko‘pincha
biroz erta paydo bo‘ladigan signallarni sezish mumkin bo‘ladi.

3. Timeframe’lar: bir xil bozor, turli hikoyalar

1 daqiqalik grafik va kunlik grafik bir xil bozorni ko‘rsatadi,
ammo butunlay boshqa masshtab va tafsilot darajasida.

  • Scalper’lar: 1m, 5m, 15m asosiy
  • Swing treyderlar: 4h, 1D asosiy
  • Pozision treyderlar: haftalik va oylik grafiklarni ham qo‘shadilar

CryptoCred kabi ta’lim beruvchilar tez-tez shunday deydi:

“Bitta timeframe’ga qamalib qolmang.
Strukturani katta timeframe’da, kirish–chiqish vaqtini kichik timeframe’da qidiring.”

Multi–timeframe tahlilining asosiy prinsiplari
/trading/chart-basics/timeframes
sahifasida jamlangan.

Bu sahifada esa bitta fikrni yodda tutish kifoya:

“Timeframe o‘zgarsa, ayni narx atrofidagi hikoya ham o‘zgaradi.”

4. Hajm: “kim qanchalik jiddiy kirgan?” savolining og‘irlik o‘lchovi

Faqat narxga qaralsа:

  • “ko‘tarildi” yoki “tushdi”ni ko‘ramiz.

Hajm bilan esa quyidagicha so‘raymiz:

  • “Bu harakatda qancha ishtirokchi bo‘lgan va ular qanchalik katta pozitsiya olgan?”

  • Katta harakat + yuqori hajm → ko‘plab ishtirokchilar tasdiqlagan harakat

  • Katta harakat + past hajm → bozor yupqa yoki oz sonli yirik o‘yinchilarning kuchaytirgan harakati bo‘lishi mumkin

Albatta, hajm yolg‘iz o‘zi hamma narsani tushuntirib bermaydi;
ammo “narx nega aynan shunday harakat qildi?” savoliga javob izlayotganda
albatta hisobga olinishi kerak bo‘lgan o‘qdir.

Batafsil tushuntirish
/trading/chart-basics/volume
sahifasida beriladi.
Bu yerda qisqa xulosа:

“Hajm — narx harakatining orqasida turgan ishtirokchilar ‘og‘irligi’dir.”

5. Support va resistance: bozor “eslab qolgan” narx zonalari

Support (support) va resistance (resistance) darajalarini
“o‘tmishda xaridor va sotuvchilar qattiq kurashgan narx zonalari” sifatida ko‘rish qulay.

  • Ko‘plab treyderlar qarorlarini aynan shu zonalarda qabul qilgan
  • Natijada narx bu yerda tez-tez to‘xtab, qayrilib yoki kuchli breakout bilan chiqib ketgan

Keyinchalik narx yana shu zonalarga qaytsa:

  • Allaqachon pozitsiyaga ega bo‘lganlar,
  • Ilgari harakatni o‘tkazib yuborganlar,
  • Aynan shu zonalarda zarar ko‘rganlar

yana faollashadi va natijada ko‘pincha
yangi, e’tiborga molik harakat yuzaga keladi.

/trading/chart-basics/s-r
sahifasida S/R chizishning asosiy qoidalari ko‘rib chiqiladi.

“Support va resistance — bozorning kollektiv xotirasi grafikda qoldirgan izlaridir.”

6. Swing vs correction: trend ichidagi to‘lqinlarni o‘qish

Agar trendni faqat “yuqoriga” yoki “pastga” deb ko‘rsak,
pozitsiyani qayergacha tutish va qayerda ehtiyot bo‘lish kerakligini aniqlash mushkul bo‘ladi.

Shu sababli narx harakati odatda quyidagicha bo‘linadi:

  • Swing: asosiy trend yo‘nalishidagi katta to‘lqinlar
  • Correction (tuzatish): swing’lar orasidagi qarshi harakatlar va orqaga qaytishlar

/trading/chart-basics/swing-vs-correction
sahifasida bularni ajratish uchun asosiy mezonlar jamlanadi.

“Swing bilan correction’ni ajrata olganingizda, stop, take profit va pozitsiyani kengaytirish nuqtalarini mantiqiy belgilash osonlashadi.”

7. Golden cross va death cross: “kechikkan” signallarni to‘g‘ri tushunish

Ko‘p yangi treyderlar
golden cross va death cross atamalarini eshitgan.

  • Golden cross

    • Qisqa muddatli harakatlanuvchi o‘rtacha, uzun muddatli o‘rtachani pastdan yuqoriga kesib o‘tadi
    • Ko‘pincha yangi o‘sish trendi boshlanishi sifatida talqin qilinadi

  • Death cross

    • Qisqa muddatli o‘rtacha, uzun muddatlini tepadan pastga kesib o‘tadi
    • Ko‘pincha yangi pasayish trendi bilan bog‘lanadi

Ammo harakatlanuvchi o‘rtachalar o‘tmish narxlariga asoslanadi;
ya’ni ular aslida “allaqachon bo‘lib o‘tgan narsalarning jamlanmasi”dir.
Shu bois bu signallar tabiatan kechikkan (lagging) bo‘ladi.

/trading/patterns va
/trading/patterns
sahifalarida quyidagilarni aniqlashtiramiz:

  • Qaysi holatlarda ular foydali reference bo‘lishi mumkin
  • Qaysi nuqtadan boshlab ularga yuklangan umidlar xavfli illyuziyaga aylanadi

Ushbu bo‘lim bo‘yicha tavsiya etilgan o‘qish tartibi

/trading/chart-basics ichida quyidagi ketma-ketlik amaliy hisoblanadi:

  1. Avval shamcha strukturasi

  2. Vaqt oralig‘i va asosiy struktura

  3. Grafikka hajm va S/R orqali chuqurlik qo‘shish

  4. Orderbook va tape orqali mikrostruktura tomoniga qarash

  5. Harakatlanuvchi o‘rtacha signallarini to‘g‘ri kontekstga qo‘yish

Shunday tartibda borganingizda,
keyingi strategiya va tizim bo‘limlarida
“nega aynan shu narx zonasi muhim?” degan savolga javob topish ancha osonlashadi.

Xulosa: “Avval tilni o‘rganish, keyin o‘z hikoyasini yozish”

Ushbu bo‘limni qisqacha quyidagicha ifodalash mumkin:

  • Grafik asoslari — bu “bozor tilining alifbosi”dir.
  • Ushbu alifboni erkin o‘qiganingizda:
    • patternlar aniqroq ko‘rinadi,
    • strategiyalar mantiği tushunarli bo‘ladi,
    • va o‘z tizimingizni ham tanqidiy baholay olasiz.

Shu sababli BCWhale o‘quv dasturida
murakkab strategiyalarga o‘tishdan oldin
grafik o‘qish asoslarini mustahkamlash tavsiya etiladi.

Keyingi sahifalarda batafsil ko‘rib chiqamiz:

  • Shamchalar
  • Orderbook va tape
  • Timeframe’lar
  • Hajm
  • Support va resistance
  • Swing vs correction
  • Golden va death cross

Tegishli sahifalar: