🐋
Balina Ticareti

Grafik Temelleri: Fiyat, zaman ve hacmi okumak

Oryantasyon bölümünde olasılık, psikoloji ve sistem başlıklarının genel çerçevesini gördüyseniz,
şimdi gerçek grafiklere bakarak piyasayı okumaya geçme zamanı geliyor.

Bu bölümün amacı
“grafiğin konuştuğu dili, kritik hatalara girmeden anlayabilmek”tir.

Burada odak noktası henüz “sadece bu bilgilerle hemen para kazanmak” değildir;
asıl amaç, “grafiği yeterince okuyup sonraki stratejilerin mantığını net görebilmek”tir.

Bu bölümde neler var?

/trading/chart-basics bölümü şu sayfalardan oluşur:

Bu ana sayfada, yukarıdaki tüm sayfaların üzerinde durduğu çekirdek çerçeveyi birlikte netleştireceğiz.

Grafiği neden “teknik”ten çok bir “dil” olarak görmek gerekiyor?

Birçok kişi grafik öğrenmeye şu tür sorularla başlar:

  • “Hangi formasyon çıkarsa fiyat kesin yükselir?”
  • “Hangi indikatörün kazanma oranı en yüksek?”

Gerçek piyasada ise her şeyi “grafik = sinyal” diye görürsek,
piyasa rejimi biraz değiştiğinde bile sisteme olan güven çok hızlı dağılabilir.

Ed Seykota’nın sözünü hatırlatmakta fayda var:

“Piyasa, senin umutların ya da korkularınla konuşmaz,
kendi diliyle konuşur.”

Bu temel bölümün hedefi,
“şu formasyon = kesin yukarı/aşağı” ezberlemek değil,
şunu kavramaktır:

“Bu şekil ortaya çıktıysa, arka planda şu tür bir güç mücadelesi yaşanmış demektir.”

Grafiğin üç ana ekseni: fiyat, zaman ve hacim

Özünde her grafik, üç eksenin birleşimidir:

  1. Fiyat (Price)
  2. Zaman / zaman dilimi (Time / Timeframe)
  3. Hacim (Volume)

Bu üç ekseni sağlıklı okuduğunuzda,
pek çok indikatör ve formasyon sadece “ek açıklama” hâline gelir.

Her sayfanın bu eksenlerle ilişkisi kabaca şöyledir:

  • candles → fiyat + zaman
  • orderbook-tape → fiyat + hacim ve işlemlerin mikro yapısı
  • timeframes → zaman eksenini nasıl dilimleyip okuduğumuz
  • volume → fiyat hareketinin arkasındaki enerji
  • s-r → geçmişte piyasanın güçlü tepki verdiği fiyat bölgeleri
  • swing-vs-correction → fiyat ve zamanı birlikte kullanarak trend ve düzeltmeyi ayırmak
  • golden-cross / death-cross → hareketli ortalamalar, yani “zaman içinde değişen ortalama fiyat”

Bu sayfada her birini tek bir kilit cümleyle özetleyeceğiz.

1. Mum çubukları: her mum “o zaman aralığındaki konuşmanın özeti”dir

Bir mum çubuğu dört fiyattan oluşur:

  • Açılış (Open)
  • En yüksek (High)
  • En düşük (Low)
  • Kapanış (Close)

Bu dört fiyat bir araya gelerek tek bir mum oluşturur.
Gövdenin ve fitillerin uzunluğuna bakarak kabaca şunları sezebiliriz:

  • Hangi tarafın baskın olduğu (alış vs satış)
  • Mücadelenin ne kadar sert geçtiği (volatilite)
  • Hangi seviyede belirgin bir reddedilme veya destek oluştuğu

Detaylar ve örnekler
/trading/chart-basics/candles
sayfasında yer alacak.
Burada şu tek cümle yeterlidir:

“Her bir mum, o zaman dilimindeki güç mücadelesinin sıkıştırılmış özetidir.”

2. Order book ve tape: grafiğin arkasındaki emir akışının “iskeleti”

Grafik, geçmiş fiyatların görsel izinden ibarettir.
Bu izi oluşturan şey, girilen gerçek emirlerdir;
bunları en doğrudan gördüğümüz yer order book ve tape (time & sales) ekranıdır.

  • Order book

    • Her fiyat seviyesinde ne kadar bekleyen emir olduğu
    • Likiditenin hangi bölgelerde yoğunlaştığı

  • Tape (time & sales)

    • Hangi tarafın agresif olarak karşı taraftaki emirleri “yediği”
    • İşlem akışının hızı ve ritminin nasıl değiştiği

Bu ikisini anladığınızda,
“neden belli bir mum tam da o seviyede durdu?” sorusunun cevabını daha net görmeye başlarsınız.

Sadece grafiğe baktığınızda birçok hareket “ansızın” olmuş gibi görünebilir;
order book ve tape’e birlikte baktığınızda ise çoğu zaman
biraz daha erken bazı işaretleri fark edebilirsiniz.

3. Zaman dilimleri: aynı piyasa, farklı hikâyeler

1 dakikalık grafik ile günlük grafik, aynı piyasayı anlatır,
fakat bambaşka ölçek ve bakış açılarından.

  • Scalper’lar: ağırlıklı 1m, 5m, 15m
  • Swing trader’lar: ağırlıklı 4h, 1D
  • Pozisyon trader’lar: buna ek olarak haftalık ve aylık grafikler

CryptoCred gibi eğitmenler sık sık şunu vurgular:

“Tek bir zaman dilimine hapsolmayın.
Yapıyı yüksek zaman diliminde, giriş-çıkış zamanlamasını düşük zaman diliminde arayın.”

Çoklu zaman dilimi analizinin temel ilkeleri
/trading/chart-basics/timeframes
sayfasında derlenecek.

Şimdilik şu fikri akılda tutmak yeterli:

“Zaman dilimi değiştiğinde, aynı fiyat bölgesinin etrafındaki hikâye de değişir.”

4. Hacim: “kim ne kadar ciddiydi?” sorusunun ağırlık ölçüsü

Sadece fiyata baktığınızda göreceğiniz şey:

  • “yukarı” veya “aşağı”dır.

Hacmi eklediğinizde ise şu soruyu sorabilirsiniz:

  • “Bu harekette kaç kişi vardı ve ne kadar güçlü pozisyon aldılar?”

  • Büyük hareket + yüksek hacim → birçok katılımcının onayladığı bir hareket

  • Büyük hareket + düşük hacim → likiditenin zayıf olduğu ya da az sayıda oyuncunun büyüttüğü bir hareket olabilir

Elbette hacim tek başına her şeyi açıklamaz;
ancak “fiyat neden böyle hareket etti?” sorusunu yanıtlarken
mutlaka birlikte bakılması gereken bir eksendir.

Detaylı kullanım
/trading/chart-basics/volume
sayfasında ele alınacak.
Bu sayfada tek cümleyle:

“Hacim, fiyat hareketinin arkasındaki katılımcıların ‘ağırlığı’dır.”

5. Destek ve direnç: piyasanın “hatırladığı” fiyat bölgeleri

Destek (Support) ve direnç (Resistance) seviyelerini,
“geçmişte alıcılarla satıcıların sert şekilde çarpıştığı fiyat bölgeleri” olarak düşünmek faydalıdır.

  • Pek çok trader kararlarını bu seviyeler etrafında verdi
  • Sonuç olarak fiyat buralarda sık sık durdu, döndü veya güçlü bir kırılma yaşadı

Daha sonra fiyat bu bölgelere geri döndüğünde:

  • Zaten pozisyonu olanlar,
  • Önceki hareketi kaçıranlar,
  • O bölgede zarar yaşamış olanlar

aynı anda tepki verme eğilimindedir ve bu da çoğu zaman
yeni ve anlamlı bir hareket doğurur.

/trading/chart-basics/s-r
sayfasında temel S/R çizim prensiplerini ele alacağız.

“Destek ve direnç, grafikteki kolektif hafızanın görünür izleridir.”

6. Swing vs düzeltme: trendin içindeki dalgaları okumak

Trendi yalnızca “yukarı” veya “aşağı” olarak görürsek,
pozisyonu nerede taşımamız, nerede temkinli olmamız gerektiğini netleştirmek zorlaşır.

Bu nedenle fiyat hareketini genellikle şöyle ayırırız:

  • Swing: ana trend yönündeki büyük dalgalar
  • Düzeltme (Correction): bu swing’ler arasındaki geri çekilme ve karşı hareketler

/trading/chart-basics/swing-vs-correction
sayfasında ikisini ayırmak için temel kriterleri özetleyeceğiz.

“Swing ile düzeltmeyi ayırt edebildiğiniz noktada,
stop, kâr alma ve ekleme seviyelerini çok daha mantıklı kurgulayabilirsiniz.”

7. Golden cross ve death cross: “gecikmeli” sinyalleri anlamak

Birçok yeni başlayan trader,
golden cross ve death cross kavramlarını duymuştur.

  • Golden cross

    • Kısa vadeli hareketli ortalamanın, uzun vadeli ortalamayı aşağıdan yukarı kesmesi
    • Çoğunlukla yeni bir yükseliş trendinin başlangıcı olarak yorumlanır

  • Death cross

    • Kısa vadeli ortalamanın, uzun vadeli ortalamayı yukarıdan aşağı kesmesi
    • Çoğu zaman düşüş trendi başlangıcı ile ilişkilendirilir

Ancak hareketli ortalamalar, geçmiş fiyatların ortalamasıdır;
yani doğası gereği “olmuş bitmiş şeylerin özeti” niteliğindedir.
Bu nedenle verdikleri sinyaller, yapısı gereği gecikmelidir (lagging).

/trading/patterns ve
/trading/patterns
sayfalarında şunları netleştireceğiz:

  • Hangi durumlarda makul bir referans olabilirler
  • Hangi beklentilerin ise riskli bir yanılsama olduğuna dikkat etmek gerekir

Bu bölümü çalışmak için önerilen sıra

/trading/chart-basics içinde aşağıdaki sırayı takip etmek pratik olacaktır:

  1. Önce mum yapısını anlamak

  2. Zaman dilimi ve temel yapıyı oturtmak

  3. Hacim ve S/R ile grafiğe derinlik kazandırmak

  4. Order book ve tape ile mikro yapıyı gözlemlemek

  5. Hareketli ortalama sinyallerini doğru bağlama oturtmak

Bu akışı izlediğinizde,
daha sonra strateji ve sistem bölümlerine geçtiğinizde
“neden bu fiyat bölgesi önemli” sorusunun cevabı çok daha doğal gelecektir.

Özet: “Önce dili öğrenmek, sonra kendi hikâyesini yazmak”

Bu bölümü şöyle özetleyebiliriz:

  • Grafik temelleri, “piyasanın dilinin alfabesi”dir.
  • Bu alfabeyi okuyabildiğinizde:
    • formasyonlar daha net görünür,
    • stratejilerin arkasındaki mantık daha anlaşılır olur,
    • ve kendi sisteminizi daha bilinçli şekilde test edebilirsiniz.

Bu yüzden BCWhale eğitim yapısında,
karmaşık stratejilere atlamadan önce
grafik okuma temelini sağlamlaştırmanızı öneriyoruz.

Sonraki sayfalarda ayrıntılı olarak ele alacağız:

  • Mum çubukları
  • Order book ve tape
  • Zaman dilimleri
  • Hacim
  • Destek ve direnç
  • Swing vs düzeltme
  • Golden ve death cross

İlgili sayfalar: