🐋
Balina Ticareti

Başarısızlık Formasyonları ve Tuzaklar: 'Mükemmel Formasyonlar' Bozulduğunda Ne Okunmalı

Mum formasyonlarını ve
grafik formasyonlarını inceledikten sonra,
çoğu tüccar sonunda şunu sorar:

“Formasyon mükemmel görünüyordu.
Neden işe yaramadı?”

Gerçek piyasalarda:

  • formasyonlar ders kitabı gibi mükemmel görünebilir,
  • sonra geçersiz kılma seviyelerini (invalidation level) kırabilir ve
  • ters yönde sert bir şekilde hareket edebilir.

Bu bölümde bu yapılara şu şekilde bakıyoruz:

  • başarısızlık formasyonları (failure patterns) ve
  • tuzaklar (traps),

ve bunları pratik bir şekilde nasıl okuyacağımız.

Aşağıdaki diyagram şunları karşılaştırır:

  • sol: direncin üzerinde başarılı bir kırılım,
  • sağ: başarısız bir kırılım,
    fiyatın direncin üzerine çıkıp ardından aralığa geri düştüğü yer.

1. Neden Başarısızlık Formasyonlarını Ayrı Ayrı İncelemeli?

Ana nedenler:

  1. Başarısızlıklar canlı piyasalarda son derece yaygındır

    • Bir ikili tepe oluşur, ardından fiyat yeni zirvelere kırılır.
    • Bir omuz-baş-omuz tamamlanır, ardından boyun çizgisi kırılımı hemen geri alınır (reclaim).
    • Bir üçgen kırılır, ardından fiyat içeri döner ve onu bir sahte çıkışa (fakeout) dönüştürür.

  2. Başarısızlık noktaları geçersiz kılma seviyeleridir

    • “Fiyat bu seviyenin üzerine/altına giderse,
      bu formasyon artık geçerli değildir.”
    • Stop ve risk yönetimi için
      tam olarak istediğimiz şey budur.

  3. Tuzaklar fırsata dönüşebilir

    • Kimin nerede tuzağa düştüğünü görebilirseniz,
      onların zorunlu çıkışları
      kendi ticaret fikirleriniz için yakıt olabilir.

Bu bölümün amacı şu değildir:

“Her zaman formasyonun tersine işlem yapın,”

ama şudur:

“Bir formasyon başarısız olduğunda,
kimin tuzağa düştüğünü okuyun,
ve bunu risk ve stratejiye entegre edin.”

2. Başarısızlık Formasyonlarının Dört Ortak Bileşeni

Çoğu başarısızlık formasyonu ve tuzak
dört temel bileşeni paylaşır:

  1. Kilit bir seviye (Key Level)

    • s-r'den:
      belirgin destek, direnç, boyun çizgisi, aralık sınırı vb.

  2. Bir yönde girişim

    • yukarı kırılım (breakout), aşağı kırılım (breakdown),
    • veya bir dönüş girişimi (ikili tepe, OBO vb.).

  3. Bir geçersiz kılma kırılımı (Invalidation Break)

    • formasyonun geçerli kalması için
      tutması gereken fiyat noktası.
    • Örnek: ikili tepe, fiyat “tepenin” üzerine çıktığında
      geçersiz hale gelir.

  4. Tuzağa düşen taraftan zorunlu çıkışlar

    • O geçersiz kılma kırıldığında,
    • bir tarafın stopları ve tasfiyeleri (liquidations)
      ters yöndeki hareketi besler.

Bu yüzden bir başarısızlığı
“çirkin, bozuk bir formasyon” olarak görmek yerine, şunu okumaya çalışın:

“Hangi taraf yakalandı?
Stopları nerede?
Hangi fiyatta pes etmek zorundalar?”

3. Tipik Başarısızlık / Tuzak Türleri

İşte tekrar tekrar göreceğiniz
dört yaygın grup.

3-1. Başarısız kırılım (fakeout)

  • Bağlam:
    • fiyat aralık/direnç/boyun çizgisi üzerine çıkar,
    • sonra hızla önceki aralığın içine geri düşer.
  • Davranış:
    • birçok fiyatı kovalayan uzun (long) pozisyon kırılımda girer,
    • fiyat seviyenin altına döndüğünde, stopları aşağı yönlü sert bir hareketi besleyebilir.

Strateji detayları ve varyasyonlar için,
bkz. breakout-fakeout.

3-2. Başarısız aşağı kırılım (Failed breakdown)

  • Bağlam:
    • fiyat desteğin veya aralık dibinin altına iner,
    • sonra seviyeyi geri alır ve tekrar yukarı hareket eder.
  • Davranış:
    • panik satıcıları + geç kısa (short) pozisyonlar aşağı kırılımda girer,
    • fiyat desteğin üzerine geri sıçradığında, pozisyon kapatmaları güçlü bir sıkışma (squeeze) yaratabilir.

3-3. Başarısız dönüş formasyonları (ikili tepe/dip, OBO)

Şuradan:

bu formasyonların potansiyel trend dönüşü sinyali verdiğini biliyoruz.

Başarısızlık versiyonu:

  • formasyon tamamlanır,
  • fiyat kısa bir süre yeni yönde hareket eder,
  • sonra kilit tepeyi/dibi tekrar alır,
  • ve önceki trend devam eder.

Dönüş formasyonuna güvenen tüccarlar
aniden hepsi yanlış tarafta kalır.

3-4. Aralıklar içindeki mini tuzaklar

Daha küçük aralıklar içinde:

  • fiyat genellikle:
    • tepenin üzerine iğne atar ve döner,
    • dibin altına iğne atar ve döner,
  • gün içi tüccarlar (intraday traders) için
    tekrarlayan tuzaklar yaratır.

Daha yüksek zaman dilimlerinde
(zaman dilimleri'nden),
bunlar tek bir uzun fitil veya gürültü olarak görünebilir,
ancak daha düşük zaman dilimlerinde bunlar
bir dizi başarısız kırılım/aşağı kırılımdır.

4. Temel Soru: “Kim Nerede Tuzağa Düştü?”

Başarısızlık formasyonlarını incelerken,
bu soruya odaklanın:

“Kim girdi, hangi varsayımla,
ve bu varsayım nerede açıkça bozuldu?”

Örnekler:

  • Direnç üzerinde başarısız kırılım:

    • birçok tüccar
      “trend şimdi daha yükseğe devam edecek” varsayımında bulundu,
    • fiyat direncin altında tekrar kapandığında,
      o geç uzun pozisyonların hepsi tuzağa düşer.

  • Başarısız ikili tepe:

    • açığa satış yapanlar (short sellers)
      “bu yüksek alan fiyatı sınırlayacak” varsayımında bulundu,
    • fiyat yeni zirvelere kırıldığında, geçersiz kılınmaları tetiklenir.

Yani grafik sadece “dağınık” değildir;
arkasında gerçek para olan,
kaldıraçlı inançların test edildiği bir kayıttır.

5. Başarısızlığı Geçersiz Kılma ve Risk ile İlişkilendirmek

Başarısızlıkları incelemenin pratik getirisi
daha keskin bir geçersiz kılma (invalidation) hissidir.

  1. Her formasyon için “artık geçerli değil”i tanımlayın

    • İkili tepe:
      • “Fiyat bu tepenin üzerinde net bir şekilde kapanırsa,
        bu artık bir ikili tepe kurulumu değildir.”
    • OBO:
      • “Boyun çizgisi kırılımı tamamen geri alınırsa
        ve fiyat üzerinde tutunursa,
        temiz düşüş sinyali gitmiştir.”

  2. Bunu stop/pozisyon azaltma seviyesi olarak kullanın

    • risk-yönetimi içinde,
    • formasyon geçersiz kılınmasını şunlarla birleştirin
      • formasyon yüksekliği,
      • oynaklık (ATR),
      • ve hesap düzeyindeki risk kuralları.

  3. Başarısızlığın diğer tarafı için plan yapın

    • Formasyonun nerede başarısız olduğunu biliyorsanız,
    • başarısızlık sonrası işlemler planlayabilirsiniz:
      • örn. başarısız bir aşağı kırılımdan sonra uzun (long),
      • başarısız bir yukarı kırılımdan sonra kısa (short).

Sonraki diyagram şunları gösterir:

  • kilit bir yatay seviye,
  • her iki tarafta birden fazla test,
  • seviyenin üzerinde son bir başarısız hareket,
  • ardından tuzağa düşen tüccarlar çıkarken
    ters yönde güçlü bir hareket.

6. Başarısızlık Formasyonlarını Okuma Pratiği Nasıl Yapılır

Başarısızlık formasyonlarını sadece metinle
içselleştirmek zordur. Bir ekran görüntüsü kütüphanesine ihtiyacınız var.

  1. O andaki “mükemmel formasyonların” ekran görüntülerini kaydedin

    • İkili tepeleri, OBO'ları, üçgenleri, takozları vb. yakalayın.
    • Geçerli göründüklerinde,
      canlı olarak nasıl göründüklerini kaydedin.

  2. Bunları “gerçekte nasıl sonuçlandığı” ile eşleştirin

    • Aynı sembol/bölge için,
    • başarısızlığı gösteren ikinci bir ekran görüntüsü ekleyin:
      • geçersiz kılma nerede gerçekleşti,
      • tuzağa düşen taraf muhtemelen nerede çıktı.

  3. Başarısızlık türüne göre etiketleyin

    • “başarısız-kırılım”, “başarısız-OBO”, “aralık-sahte-çıkış” vb.
    • Daha sonra kategoriye göre inceleyebilirsiniz.

  4. Strateji ve risk mercekleriyle inceleyin

    • “Makul bir stop nerede olurdu?”
    • “Başarısızlık netleştiğinde,
      alternatif ticaret fikri neydi?”

Bu şekilde, formasyon çalışması doğal olarak şunlara bağlanır:

saf resim ezberlemesi olarak kalmak yerine.

7. İyi Sonraki Okumalar

Başarısızlık ve tuzaklar,
diğer formasyon ve strateji bölümleriyle birleştirildiğinde canlanır:

Canlı ticarette, şundan:

“Bu formasyon mükemmel görünüyor mu?”

şuna geçmeye çalışın:

“Bu formasyon başarısız olursa,
kim tuzağa düşer, geçersiz kılma nerede,
ve risk planım nasıl uyum sağlar?”